Maatschappelijk verantwoord ondernemen én beleggen gaat gepaard met veel dilemma’s. Keuzes hierin moet je goed motiveren. De zorgplicht die een grote onderneming heeft jegens haar eigen werknemers, aandeelhouders, kredietverschaffers en de regio’s waarin je activiteiten ontplooit kan bijvoorbeeld botsen met de maatschappelijke poortwachtersfunctie die in toenemende mate van grote ondernemingen wordt verwacht. Zij moeten zorgen voor ethisch en fatsoenlijk zaken doen in hun hele waardeketen. Dat er geen mensenrechtenschendingen plaatsvinden en het milieu wordt gespaard.
En als institutionele belegger wil je een betrouwbare, stabiele langetermijnpartner van ondernemingen zijn. Maar wat doe je als je eigen werknemers en de achterban willen dat je veel sneller bijdraagt aan het vergroenen en het fatsoeneren van bedrijven? Blijf je dan die partner van de ondernemingen die op die terreinen nog achterlopen? Ga je dan via dialoog en gebruikmaking van aandeelhoudersrechten de ondernemingen aanjagen om de strategie en het beleid versneld aan te passen? Of trek je je terug uit die bedrijven om het dan vrijgekomen kapitaal in nu al groene en fatsoenlijke bedrijven te stoppen? En wat doe je als grote belegger als de maatschappelijke opvattingen over ‘groen’ en ‘fatsoenlijk’ verschuiven?
Met deze woorden opende Eumedion-bestuursvoorzitter Lars Dijkstra het hybride Eumedion-jaarsymposium 2022 dat op 1 november jl. in Utrecht plaatsvond. Het symposium besprak alle bovegenoemde dilemma’s en uitdagingen bij het maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen. Zo ging Roger Dassen (CFO van ASML) bijvoorbeeld in op de uitdagingen die de snelle groei van ASML – vooral in werknemersaantal – heeft op de Brainport-regio. De snelle groei gaat gepaard met knelpunten in de beschikbaarheid van huizen, goede infrastructuur en scholen. Het is dus “heel belangrijk” dat de omgeving positief blijft denken over ASML en niet gaat klagen over onbetaalbare huizen voor de kinderen en lange files, aldus Dassen. Daarnaast ging hij in op de huidige geopolitieke spanningen in de chipindustrie, die “niet voor de poes” zijn. De chipmachines van ASML kunnen worden gebruikt om chips te produceren voor “goede en slechte doeleinden”. "Wij weten niet of die chips straks in een ruitenwissermotor, een pacemaker of in een militaire raketmotor terecht komen", zei Dassen. ASML moet daarom leven met exportrestricties, een tech-ecosysteem dat minder efficiënt wordt en met scenario’s van “ontkoppeling” van belangrijke economieën en “war games”.
Harold van den Broek (CFO van Heineken) ging in zijn speech in op zakendoen in complexe markten waar wet- en regelgeving nog in ontwikkeling is. Hij betoogde dat grote ondernemingen als Heineken voor positieve verandering in met name ontwikkelingslanden kunnen zorgen. Zij kunnen in die landen zorgen voor relatief veel werkgelegenheid en economische groei. Tegelijkertijd kunnen er omstandigheden zijn dat de activiteiten van een onderneming in een land niet langer een netto positieve bijdrage voor de stakeholders genereren. Heineken hanteert daarvoor eigen principes en een afwegingskader. Daarin komen zaken aan bod als: wat is de lokale wet- en regelgeving, draagt de onderneming bij aan mensenrechtenschendingen, is er een platform om een tegengeluid te laten horen en wat is de impact op de mensen, op de business en op de reputatie? Het gaat hier altijd om een ‘judgement call’ door het bestuur, waarbij de eigen kernwaarden, principes en (moreel) kompas leidend zijn en het besluit gedragen moet worden door de relevante stakeholders.
Maatschappelijk verantwoord beleggen gaat gepaard met vergelijkbare dilemma’s en moeilijke keuzes. Een actueel thema bij institutionele beleggers is de vraag of het in dialoog blijven met ondernemingen effectiever is om verandering te bewerkstelligen dan desinvesteren. Mathijs van Dijk (hoogleraar Finance aan de Erasmus Universiteit Rotterdam) vertelde het publiek dat de wetenschap (nog) geen uitsluitsel geeft over de relatieve effectiviteit van de opties. Hij stelde dat engagement een krachtig instrument kan zijn, maar niet evident beter dan ‘exit’. Wel komt uit onderzoek naar voren dat als engagement wordt gevoerd met collectief engagement met gelijkgestemde partijen meer bereikt kan worden. Dezelfde conclusies kwamen naar voren uit tweegesprek tussen Joanne Kellerman (bestuursvoorzitter PFZW) en Marcel Andringa (uitvoerend bestuurder PME pensioenfonds) dat onder leiding van dagvoorzitter Daniëlle Melis werd gevoerd. Zowel ‘engagement’ als ‘exit’ horen in de gereedschapskist van een institutionele belegger te zitten. Beide pensioenfondsbestuurders waren het erover eens om bij de keuzes de ‘achterban’ goed te betrekken, dat daar voldoende draagvlak is en dat er goede communicatie is over de gemaakte keuzes. Ze waren het er ook over eens om bij het continueren van dialoog duidelijke doelen te stellen die binnen een bepaalde periode moeten worden behaald. Ook moet beter publiek verslag worden gedaan van de voortgang en van de (tussentijdse) resultaten die met engagement zijn gerealiseerd.
Maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen is niet alleen een actueel onderwerp in de bestuurskamers van ondernemingen respectievelijk institutionele beleggers, maar ook bij de wetgever. Een wetgevend voorstel dat beide zaken adresseert is het voorstel voor de zogenoemde Corporate Sustainability Due Diligence Directive (CSDDD). De richtlijn zal grote ondernemingen en beleggers verplichten om maatschappelijk verantwoord te ondernemen en te beleggen. Mijke Sinninghe Damsté (partner en advocaat bij Loyens & Loeff) besprak tijdens het symposium de verwachte impact ervan. Zij verwacht dat de CSDDD geen papieren compliance-exercitie wordt, maar dat zij van significante en permanente invloed zal zijn op de manier van zakendoen en beleggen. Bovendien zal niet-naleving tot (grote) aansprakelijkheidsrisico’s (civiel, administratief en strafrechtelijk) leiden. Aldus wordt maatschappelijk verantwoord ondernemen en beleggen een stuk minder vrijblijvend.
Klik hier voor de replay van het gehele symposium.